#jebentnietalleen: op sociale media zoeken jongeren naar psychische hulp

[LukaModerator]

Jongeren met psychische problemen wenden zich tot sociale media voor steun. Een mooie ontwikkeling, zeggen experts, maar niet zonder gevaren.

Het is nu ongeveer zeven jaar geleden dat Jolijn (28) uit Oldenzaal anorexia ontwikkelde. Ze zocht hulp en heeft de stoornis nu grotendeels onder controle. In de tijd dat ze er middenin zat, haalde ze veel steun uit Instagram en YouTube. „Ik volgde meisjes die ook een eetstoornis hadden. Influencers, maar ook gewone meisjes met minder volgers die met anorexia worstelden. Mensen in mijn eigen leven begrepen me in die periode vaak niet. Maar bij die accounts op sociale media vond ik steun en herkenning. Daardoor voelde ik me minder alleen.”

Ook haalde ze houvast uit de informatie die ze op sociale platforms kon vinden. „Een eetstoornis hebben is heel verwarrend. Je wilt beter worden, maar ook weer niet. Ik begreep mezelf vaak niet. En ik had moeite om anderen uit te leggen wat er met me aan de hand was. Vooral mijn moeder vond het lastig te begrijpen dat ik mezelf dik kon vinden, terwijl ik in haar ogen zo dun was. Toen heb ik haar een YouTube-video laten zien waarin iemand uitlegt hoe dat werkt in het hoofd van iemand met anorexia. Daarna begreep ze het beter.”

Jolijn, die om privacyredenen niet met haar achternaam in NRC wil, is niet de enige jongere met psychische problemen die haar heil zoekt op sociale media. Mental health heeft zich als onderwerp op sociale media de afgelopen jaren snel ontwikkeld. En in een tijd dat in de media volop bericht wordt over lange wachtlijsten in de GGZ, is YouTube en Instagram voor jongeren niet alleen belangrijke bron van informatie over psychische problemen, maar ook een aantrekkelijke plek voor herkenning, steun en laagdrempelig lotgenotencontact.

Zes op de tien jongeren stellen dat mensen die op sociale media open zijn over hun psychische klachten hen helpen meer begrip te krijgen voor anderen die hiermee kampen, zo bleek in maart uit onderzoek van 3Vraagt, onderdeel van het Opiniepanel van EenVandaag. Drie op de tien jongeren die actief zijn op sociale media volgen BN’ers en influencers die openhartig zijn over hun psychische problemen. Van de deelnemers met psychische klachten, zegt vier op de tien dat bekende mensen die praten over hun problemen hen helpen om ook open te zijn.

Volgens experts zitten er veel positieve kanten aan deze ontwikkeling, maar ze waarschuwen ook voor de gevaren. Onlineplatforms kunnen een positieve rol spelen in het creëren van openheid, bewustwording en destigmatisering van psychische problemen, stelt psycholoog Lidewy Hendriks, verbonden aan MIND, Landelijk Platform Psychische Gezondheid. Maar het gebrek aan controle op sociale platforms kan volgens haar ook leiden tot de verspreiding van onbetrouwbare informatie of schadelijke boodschappen. Voorzichtigheid is geboden, zeker omdat jongeren met psychische problemen een kwetsbare doelgroep zijn.

„Dat er op sociale media steeds meer openheid over moeilijke thema’s komt, is echt fantastisch”, zegt Hendriks. „Jongeren zien steeds vaker influencers tegen wie ze opkijken openlijk praten over thema’s als angst, een burn-out of depressie. Ze kunnen via sociale media nu laagdrempelig informatie vinden over stoornissen en ervaringen uitwisselen met mensen die met dezelfde dingen worstelen als zij. En dat allemaal op platforms waar ze zich thuis voelen. Dat is ontzettend waardevol.”

Taboesfeer
Volgens Hendriks bieden sociale media vooral een gouden kans als influencers en professionals hun krachten bundelen. Zo heeft YouTuber Dylan Haegens, nadat hij in een post openhartig vertelde over zijn angststoornis, Stichting Durf te Vragen opgezet, bedoeld om psychische problemen bespreekbaar te maken onder jongeren. Hij runt de stichting samen met zijn verloofde, YouTuber Marit Brugman, die zelf open is over haar worstelingen met anorexia en daar ook een boek over heeft geschreven.

In hun werk voor de stichting laten Haegens en Brugman zich adviseren door psychologen en andere experts. „Wij zijn zelf geen hulpverleners en dat maken we ook duidelijk”, zegt Haegens. „Ons doel is om ons bereik te gebruiken om het onderwerp uit de taboesfeer te halen. Om jongeren die worstelen met psychische problemen te laten weten dat ze niet alleen zijn. En dat het oké is om hulp te zoeken.”

Maar niet iedereen die op sociale media over psychische problemen praat, laat zich daarbij adviseren door experts. En daarin schuilt volgens Hendriks precies het risico. „Zoals met alles op sociale media, geldt ook hier: het is een soort wilde westen. Je hoeft geen expert of psycholoog te zijn om een video over depressies of eetstoornissen te plaatsen op YouTube of Instagram. Maar als het over psychische problemen gaat, kan een onzorgvuldige post of ondoordachte boodschap helaas schadelijk zijn.”

Vooral posts over onderwerpen als suïcide of automutilatie zijn tricky. Hendriks: „Professionals weten dat je bij het praten over een onderwerp als suïcide de woorden die je kiest heel zorgvuldig moet wegen. Een influencer of een iemand anders die hier uit de losse pols iets over deelt, weet dat vaak niet. Het komt voor dat iemand tot in detail over een zelfmoordpoging vertelt of foto’s van zelfmutilatie laat zien, omdat die persoon eerlijk en openhartig wil zijn, maar ondertussen niet beseft dat dit soort posts andere kwetsbare jongeren kunnen inspireren iets vergelijkbaars te doen. Of je hebt mensen die zichzelf hebben gediagnosticeerd en die zelf een behandeling hebben bedacht, die niet wetenschappelijk onderbouwd is, maar die ze wel aan anderen aanraden.”

Jolijn herkent de gevaren waar Hendriks voor waarschuwt. „Zeker bij eetstoornissen luistert het nauw de juiste toon te raken en de juiste beelden te plaatsen. Sommige meisjes posten foto’s van zichzelf waarop je kunt zien hoe mager ze zijn. Of ze delen hoe weinig ze eten op een dag. Dat moet dan zogenaamd afschrikwekkend werken, maar bij volgers met anorexia heeft het vaak het tegenovergestelde effect, die voelen zich juist aangemoedigd of zelfs geïnspireerd. Ze denken: zie je, ik ben nog niet dun genoeg. Ik moet nóg minder gaan eten.”

Dat bij socialemediaposts over psychische problemen copycatgedrag op de loer ligt, heeft volgens Lidewy Hendriks te maken met een fenomeen dat ze ‘leedconcurrentie’ noemt. „Op sociale platforms geldt dezelfde regel als in reality-tv: drama scoort. Dus iemand die iets heel dramatisch over zichzelf post zal veel likes, steun en bijval krijgen. En dat werkt niet alleen verslavend voor die persoon zelf, het kan anderen ook inspireren om er zelf nog een schepje bovenop te doen. Zeker als je erg in de put zit en weinig eigenwaarde hebt, kan het heel aantrekkelijk zijn om op die manier om aandacht en bevestiging te vragen.”

Verdienen met app
Daar komt bij dat het voor influencers ook verleidelijk kan zijn om van psychische problemen hun verdienmodel te maken. Zo ontstond in 2018 ophef nadat een aantal mental-healthinfluencers hun miljoenen volgers op het hart drukten om bij psychische problemen vooral hulp te zoeken via de app BetterHelp. Niet alleen bleken de influencers geld te krijgen voor iedere volger die ze naar de app verwezen, de app bleek zelf ook controversieel. Zo werden er in 2018 door verschillende gebruikers vraagtekens gezet bij de kwaliteit en betrouwbaarheid van de hulpverleners die zich op het platform aanboden.

Juist daarom is het volgens Hendriks een positieve ontwikkeling dat ook professionals steeds meer Instagram en YouTube weten te vinden. Want waar de laagdrempeligheid van sociale media en de professionele input van zorgverleners elkaar ontmoeten, kan volgens haar een waardevolle kruisbestuiving ontstaan.

Zo gebruikt Najla Edriouch, psycholoog bij GGZ-instelling Reinier van Arkel, haar eigen YouTube-kanaal en Instagram-account om informatieve video’s te delen. Op YouTube heeft ze inmiddels ruim zestienduizend abonnees. „Ik deel tips om je beter te concentreren, goed te slapen, maar deel ook video’s over depressie, angst of dwangstoornissen. Altijd zorgvuldig geresearcht en wetenschappelijk onderbouwd. Maar ik zorg wel dat het ook leuk en toegankelijk is om naar te kijken.”

Haar video’s worden positief ontvangen door vakgenoten. Pim Cuijpers, hoogleraar klinische psychologie aan de VU in Amsterdam prees het YouTube-kanaal van Edriouch al eens in een interview in De Volkskrant, omdat ze haar video’s baseert op wetenschappelijk onderzoek en ze altijd benadrukt dat mensen bij serieuze klachten naar de huisarts moeten gaan.

–

Toch krijgt Edriouch naar eigen zeggen ook minder positieve opmerkingen, van collega’s voor wie de mix van serieuze psychologie en de populaire wereld van YouTube nog een beetje wennen is. „Ik heb weleens commentaar gekregen toen ik een video had gemaakt met als insteek: hoe zorg je dat iemand verliefd op je wordt? Ik gaf informatie over dit onderwerp op basis van wetenschappelijk onderzoek en benadrukte dat je uiteindelijk vooral jezelf moet zijn. Het punt is: er zijn heel veel jongeren die via zo’n luchtige video op mijn kanaal komen en vervolgens doorklikken naar een video over angst of depressie. Ik krijg zóveel berichten van mensen die door mijn video’s de stap hebben gezet om eindelijk naar de huisarts te gaan. Als ik ze dan heb weten te lokken met een video over verliefd worden, neem ik dat graag voor lief.”

Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem via de chat op 113.nl, of bel 113 of 0800-0113.

Bron: NRC.nl >>

[Auteur]

Reacties